تملك، ايجاد و نگهداري فضاي سبز امري مهم و حياتي براي ادامه زندگي شهري تلقي مي شود چرا كه وجود آلودگي ها روز افزون مي باشد و هر روز انسان از طبيعي كه بدان تعلق داشته فاصله مي گيرد؛ بام سبز راهكار بسيار مناسب و ضروري جهت جلوگيري و توقف مسائل فوق مي باشد.
در همين راستا اين مقاله با طرح مشكلات عمده باغ بام از جمله، هزينه بالا و وزن زياد جهت بارگذاري برسازه هاي موجود و به بيان راهكاري مناسب در حل آنها مي پردازد.
از اين رو ابتدا با بررسي عملكرد هر يك از لايه ها با رويكرد جاگزيني مصالح بومي و ارزان به جاي مصالح وارداتي و گران جهت كاهش هزينه و از سويي با پيشنهاد استفاده از انواع خاك هاي سبك و حجيم به همراه كودهاي آلي نوين با عنوان" ورمي كمپوست" كاهشي وزن الزامات بام سبز را بيان مي نمايد.
تملك، ايجاد و نگهداري و
طراحي فضاي سبز امري مهم و حياتي براي ادامه زندگي شهري تلقي مي شود چرا كه وجود آلودگي ها روز افزون مي باشد و هر روز انسان از طبيعي كه بدان تعلق داشته فاصله مي گيرد؛ بام سبز راهكار بسيار مناسب و ضروري جهت جلوگيري و توقف مسائل فوق مي باشد.
در همين راستا اين مقاله با طرح مشكلات عمده باغ بام از جمله، هزينه بالا و وزن زياد جهت بارگذاري برسازه هاي موجود و به بيان راهكاري مناسب در حل آنها مي پردازد.
از اين رو ابتدا با بررسي عملكرد هر يك از لايه ها با رويكرد جاگزيني مصالح بومي و ارزان به جاي مصالح وارداتي و گران جهت كاهش هزينه و از سويي با پيشنهاد استفاده از انواع خاك هاي سبك و حجيم به همراه كودهاي آلي نوين با عنوان" ورمي كمپوست" كاهشي وزن الزامات بام سبز را بيان مي نمايد.
تملك، ايجاد و نگهداري فضاي سبز امري مهم و حياتي براي ادامه زندگي شهري تلقي مي شود چرا كه وجود آلودگي ها روز افزون مي باشد و هر روز انسان از طبيعي كه بدان تعلق داشته فاصله مي گيرد؛ بام سبز راهكار بسيار مناسب و ضروري جهت جلوگيري و توقف مسائل فوق مي باشد.
در همين راستا اين مقاله با طرح مشكلات عمده باغ بام از جمله، هزينه بالا و وزن زياد جهت بارگذاري برسازه هاي موجود و به بيان راهكاري مناسب در حل آنها مي پردازد.
از اين رو ابتدا با بررسي عملكرد هر يك از لايه ها با رويكرد جاگزيني مصالح بومي و ارزان به جاي مصالح وارداتي و گران جهت كاهش هزينه و از سويي با پيشنهاد استفاده از انواع خاك هاي سبك و حجيم به همراه كودهاي آلي نوين با عنوان" ورمي كمپوست" كاهشي وزن الزامات بام سبز را بيان مي نمايد.
امروزه شهرنشيني در جهان مسير رو به رشدي را طي مي كند كه سبب ايجاد برج ها و آپارتماي ها در شهرها شده است و از اين رو انسان از طبيعتي كه به آن متعلق است فاصله گرفته و حدودي از آرامش خود را كه باوجودفضاي سبز و بهره مندي از آن است فراموش كرده از اين رو با ايجاد بام هاي سبز بر فراز ساختمان ها مي توان سهم زيادي در بازگشت بشر به طبعيت و آرامش آن برخوردار ساخت.
طراحي روف گاردن يا طراحي بام سبز از لايه هاي مختلفي تشكيل شده است كه هر يك از آنها وظيفه اي دراز مدت در سلامت و پايداري با غ بام ايفا مي كند.
در ضمن بزرگترين مشكل فراگيري بام سبز در جوامع، هزينه ي بالاي اجرا و احداث آن است كه موجب گشته تا مردم تقاضاي هر چه كمتري نسبت به آن داشته باشند.
تاريخچه اجرايي:
در جهان امروز كشورها براي حل مشكلات افزايش سرانه ي فضاي سبز در شهر ها از اين ايده استقبال زيادي نموده اند ولي متأسفانه بدليل انجام تحقيقات بسيار كم و غير تخصصي در اين زمينه افزايشي قيمت را شاهد بوده ايم كه اين امر به تنهايي براي جلوگيري از روز افزون شدن استفاده از آنها كافي بوده است.
از همين رو اين مقاله برآن شد تا با طرح عملكرد هر يك از لايه هاي بام سبز و پيشهاد راهكاري مناسب در جايگزيني مصالح بومي و ارزان گامي موثر در اين راستا برداشته باشد.
مزاياي بام سبز
-1جذب آلودگي هاي گازي و ذارت گرد وغبار
بديهي است كه گياهان در روز دي اكسيد كربن هوا را جذب كرده و اكسيژن توليد مي كنند و در شب اين مقوله بلعكس عمل مي كند ؛ لازم به ذكر است كه در شب معمولاً دماي هوا كمتر است وگياه اكسيژن كمتري دريافت مي كند اما در روز كه دماي هوا گرمتر است ميزان اكسيژن قابل توجهي رها مي سازد.
باغ بام شبيه به يك تصفيه خانه براي هواي شهر عمل مي كند به طوري كه يك مترمربع چمن چيده نشده در روي پشت بام ساختماني در شهر، قادر است در مدت يك سال، نيم كيلوگرم آلودگي و غبار هوا را جذب كند.
2-كاهش حرارت شهري
امروزه شهرها با مشكلات گرم شدن بدليل وجود صنايع و خودروها وافزايش روز افزون آنها مواجه مي باشند كه يكي از مهم ترين عوامل در مقابل اين گرم شدن ايجاد فضاي سبز است كه با انجام عمل فتوسنتز گرما را جذب كرده و باعث خنك شدن هواي شهر مي شود. به طوري كه حتي در شهر هاي شمالي كشور با وجود پوشش گياهي مناسب ميتوان قلت آنرا در شهر ها مشاهده كرد.
3-صرفه جويي در مصرف انرژي
3-1- كاهش نياز به سرمايش در تابستان
وجود باغ بام باعث مي شود كه گرماي محيط كاسته شده واز طرفي لايه هاي بام سبز باعث مي شود گرماي كمتري به داخل ساختمان نفوذ كند وهوايي خنك تر داشته باشد.
3-2-كاهش نياز به گرمايش در زمستان
در زمستان نيز بام سبز مانند عايقي عمل مي كند كه از خروج گرماي ساختمان جلوگيري مي كند.
4- عايق صوتي
باغ بام و ايجاد لايه اي از خاك باعث مي شود نوعي عايق صوتي در سقف داشته باشد ، گياهان با وجود برگ ها امواج را به خود جذب مي كنند و باعث كاهش آلودگي صوتي خواهند شد.
5- كنترل آب باران و سيلاب و ذخيره ي آن
با افزايش سطح خاكي درشهرها مي توان ميزان جذب آب توسط خاك را در باران بالا برد و از سيلاب نيز جلو گيري نمود .
لايه ي زهكش در باغ بام طوري طراحي شده كه توان نگه داشت مقداري آب را در خود دارد تا خاك را براي مدتي مرطوب نگه دارد واين امر باعث ذخيره ي آب باران شده واز ايجاد سيلاب جلوگيري مي كند واز آب باران به صورت بهينه استفاده مي كند.
6-پيوند دوباره ي انسان و طبيعت
در روزگاري كه زندگي ماشيني جوامع شهري ، هر روزش تكرار مكررات شده است و چشم انداز انسان در محيط زيست، ساختمان و ماشين است ، هر چيز كه بتواند زندگي انسان را از اين دايره بسته تكرارها بيرون آورد، سزاوار توجه است از اين رو انسان نياز به بازگشت دوباره به طبيعت دارد يا به عبارتي طبيعت را به خود نزديك تر كند به طوري كه هرگاه نياز به شادي و نشاط آن دارد توان استفاده از بام خود را براي اين منظور داشته باشد و روحيه اي شاد و آرامشي جديد را تجربه كند.
7- ايجاد سيستمي براي جلوگيري از پديده جزيره گرمايي
جزيره گرمايي عبارت است از مكانهايي در سطح شهرها يا به طور كلي تمام شهر كه نسبت به حومه ي آن گرمتر شده و گاهي اين اختلاف تا 10 درجه سانتيگراد مي رسد و خطري جدي براي ساكنان محسوب مي شود ، با وجود فضا سبز مي توان تا حد زيادي از اين مهم جلوگيري كرد.
8- محيطي براي كشت انواع گياهان ، ميوه ها ، سبزيجات و گلها
9-بعنوان كاهنده فلزات سنگين همراه روانآب نزولات جوي عمل مي نمايد.
10- افزايش طول عمر لايه اصلي عايق بام و دور بودن آن از عوامل جوي
11- افزايش تنوع زيستي و جايگاهي براي رشد گياهان و جانوران مختلف در سطح شهرها.
عملكرد لايه هاي بام سبز
1-لايه هاي محافظ عايق:
از جمله مسائلي كه عايق كاري با آنها رو به رو مي شود و ضربه پذير نبودن، شكنندگي و عدم مقاومت كشتي لازم مي باشد.
بدليل جبران يا جلوگيري از اين موارد توصيه مي شود از لايه ي محافظ عايق استفاده گردد، اين محافظ معمولا از مواد لاستيكي يا منسوجات مصنوعي نظير ژئو تكستايل ميباشد؛ همراه عايق هايي همچون ژئوممبران استفاده از محافظ ضروري مي باشد چرا كه باعث ضربه پذيري و جلوگيري از سوراخ شدن آن توسط سنگ ريزه ها و ديگر مصالح روي بام مي شود.
2-لايه عايق رطوبتي:
مصالح مختلفي براي جلوگيري از خروج آب از سيستم بام سبز و نفوذ به سقف وجود دارد اما بطور كلي عايق هاي رطوبتي بايد در مقابل مواد نفتي ، مواد شيميايي و گرما مقاومت زيادي داشته باشند همچنين ضربه پذير نيز باشند. اگر در سازه اي عايق رطوبتي دچار نشت شود پايداري سازه به خطر مي افتد از جمله عواملي كه مي تواند براي آنها مشكلاتي ايجاد كند مي توان، نشست هاي نا متقارن ساختمان و فشار بار مرده و زنده ي بام سبز را نام برد كه اگر عايق به كار رفته مقاومت كششي و فشاري قابل قبولي نداشته باشند پيامد هاي مخربي خواهد داشت.
با توجه به مطالب فوق مي توان با انتخاب عايق رطوبتي كه تمام مزاياي ذكر شده را دارا مي باشد از بروز مشكلات پيش بيني نشده جلوگيري نمود.
3- لايه ي ضد ريشه (root barrier ) :
پر واضح است كه ريشه گياهان در صورت رشد باعث آسيب پذيري سازه اصلي و بام سبز مي شوند براي پيش گيري از وقوع اي مسئله از لايه اي به عنوان ضد ريشه استفاده مي شود كه ريشه ي گياه توان نفوذ به آن را ندارد و پس از برخورد به آن مسيرش را عوض مي كند.
4-لايه زهكش:
زهكشي در كشاورزي امري اجتناب ناپذير است چرا كه در صورت عدم زهكشي و اشباع ماندن خاك، ريشه گياه گنديده، رشد آن متوقف و ازحيات باز مي ماند.
يكي از رايج ترين زهكشي هاي بام سبز از مواد پلاستيكي، مصنوعي و مقاوم ساخته شده است كه مطابق زير ساختاري شبيه به جاي تخم مرغ دارد (شكل1). اين شكل هندسي باعث مي شود كه ميزان قابل توجهي از آب باران يا آبياري قبل از خروج از ذهكشي در آن ذخيره شود و در مدت زمان طولاني خاك را مرطوب نگه دارد و باعث افزايش زمان بين و عده هاي آبياري گردد.
شكل 1
عملكرد اين زهكشي به اين صورت است كه ابتدا تا ميزان مشخصي از آن توسط آب پر شده و سپس مقدار مضاف از زير آن( روي عايق) توسط شيب ايجاد شده خارج و به زهكش هاي نهايي( ناودان) هدايت مي شود.
هدايت صحيح آب زهكشي مي تواند به وسيله يك پمپ و ذخيره آن در مخزن انجام پذيرد تا حداكثر باز دهي و صرفه جويي را در آبياري شاهد باشد.
5-فيلتر:
فيلتر اسيون در زهكشي بدين معناست كه لايه اي را فيلتر مي نامند كه از ورود خاك به زهكشي جلوگيري نمايد و در عين حال آب را به آساني از خود عبور دهد تا در زهكشي جريان يابد.
معمولا مصالح مختلفي به اين منظور مورد استفاده قرار مي گيرند كه از رايج ترين آنها سنگدانه هاي دانه بندي شده در لايه هاي ريز تا درشت(ماسه تا شن) ريخته مي شوند؛ اما امروزه مصالح مصنوعي مانند PLM(تشكيل شده از نخ، پلاستيك و ديگر نخاله هاي نرم كه توسط پرس جسمي يك پارچه دارند) و ژئوتكستايل(الياف و منسوجات مصنوعي) بدليل سبك بودن در سازه هاي بام سبز بهره مي برند.
6-خاك:
خاك مناسب براي رشد هر گياه به گونه اي مجزا تعريف مي شود كه خاكي براي هر گياه خاص مناسب است كه بتواند با داشتن مواد مورد نياز گياه نيازهاي آن را برآورده كند. از طرفي نيز اين خاك بايد بتواند آب كافي را در خود ذخيره كند تا رطوبت كافي به ريشه ي گياه برسد.
از اين رو براي افزايش عمر مفيد خاك( عمري كه خاك مغذي باشد و نياز به افزايش مواد آلي نداشته باشد) جهت رشد گياه از كودهاي گوناگون با عنوان كود كامل استفاده مي شوند.
از كودهاي جديد مي توان كود ورمي كمپوست را نام برد كه قيمت آن نسبت به كارايي چند ساله براي تأمين نيازهاي گياه بدون استفاده از كود شيميايي(اورگانيك) بسيار پائين است اين كود از تجزيه مواد مختلف خاك( به غير از سنگ، فلز و شيشه) توسط 2700 گونه كرم بدست مي آيد كه از مواد آلي تشكيل شده تا بتواند با مصرف آن كاشت گياهي كاملا اورگانيك و بدون كودهاي شيميايي و مسموميت خاك را داشته باشد.
خاك سنگين ترين لايه بام سبز مي باشد كه تقريبا 90% وزن خشك را در بر مي گيرد همين امر سبب مي شود تا بتوان با استفاده از خاك خاي سبك و حجيم فضاي مناسب براي رشد ريشه را فراهم نمود و از طرفي ميزان بار وارد به سازه را كاهش داد تا اجراي بام سبز برروي سازه هاي موجود كه جهت اين امر طراحي نشده اند نيز ممكن شود.
از جمله اين خاك هاي سبك مي توان خاك برگ، پيت موس و كوكوپيت را نام برد.
7- گياه:
هر اقليمي با توجه به شرايط آب و هوايي، ميزان بارنگي، رطوبت و ميانگين درجه حرارت گياه خاص خود را نياز دارد با توجه به اينكه در بام ممكن است فضاهايي نيمه آفتابي، آفتابي و كاملا سايه را در طول روز داشته باشيم بايد در نظر داشت گياه مصرفي تمام نياز خورشيدي خود را در آن مكان بدست آورد، مثلا گونه اي وجود دارد كه نياز به آفتاب زياد دارد و يا گونه اي كه فقط چند ساعت محدود نياز به آفتاب دارد و عدم وجود اين شرايط باعث آسيب به آن مي شود.
به طور حقيق تر بايد گياهي براي بام سبز به كار برده شود كه نياز آبي كم داشته باشد، حتي الامكان چهار فصل باشد، ريشه ي آن عميق نباشد بلكه پهن ريشه باشد و قدرت نفوذ ريشه ي آن كم باشد تا با ايجاد اين شرايط نگهداري را كاهشي داده و آسان ترين وضعيت براي افراد در اين امر بوجود آيد.
نتيجه گيري:
1- يكي از مشكلات عمده بر مسير فراگيري بام سبز در شهرها هزينه اجراي بالاي آن است؛ به همين سبب مي توان با بومي سازي و جايگزين نمودن مصالح ارزان كاهش هزينه ها را در پي داشت تا قدمي كار آمد در اين راستا برداشته شود.
2-از ديگر مشكلات بام سبز وزن آن است كه مي توان با استفاده از خاك هايي نظير پرليت، خاك برگ و كوكوپيت كاهشي وزن را در برداشت كه اين خود هزينه ها را افزايش مي دهد ولي با روشن شدن هدف از ايجاد بام سبز اين موضوع نيز مرتفع مي شود.
3-يكي از راهكارهاي توليد فضاي سبز و افزايش سرانه ي آن در شهرها ايجاد بام سبز مي باشد كه مشكلات بسياري را براي شهروندان(روحيه شادماني افراد) و سازمانهايي نظير شهرداريها مرتفع مي سازد.
4- مقاوم سازي سازه هاي موجود به عنوان راهكاري براي بهره وري هر چه بيشتر از بام ساختمان مطرح مي گردد.
5-مي توان با ابتكارات نوين و تركيب عملكردي لايه ها كاهش هزينه ها را پيش رو داشت.
